Het dossier ‘stikstofgate’ toont aan hoe moeilijk het is om aan gegevens over vergunningen te raken in ons land. De Vlaamse regering moet meer inzetten op transparantie, vindt Dries Verhaeghe (bestuurder Dryade VZW).
Voor een onderzoek heeft deze krant de stikstofuitstoot van 53 veehouderijen onder de loep genomen. Volgens het Europese register voor industriële vervuiling zijn dat de bedrijven die op grote schaal ammoniak uitstoten (DS 12 februari). Maar zij vormen maar het topje van de ijsberg. Zo ontsnappen rundveehouders aan de meldingsplicht. Ook stallen die meer dan 10 ton ammoniak uitstoten, maar geen GPBV-bedrijf (met minimaal 2.000 varkens, 750 zeugen of 40.000 kippen) zijn, staan niet in het register. De redacteur concludeert dat het grootste deel van de ammoniakvervuiling buiten beeld blijft, omdat die piekbelasters niet in de publieke databank zitten en de Vlaamse overheid hun gegevens om privacyredenen niet wil vrijgeven.
Maar er is nog een reden waarom de redacteur met een beperkt aantal gegevens aan de slag moest: er is geen databank van omgevingsvergunningen. Een decreet van 10 juni 2010 heeft die nochtans ingevoerd, maar voor die operationeel kan worden, is er eerst een ministerieel besluit nodig. Meer dan een decennium later is dat er nog steeds niet.
Het ‘omgevingsvergunningenregister’ zou de informatie uit het omgevingsloket ontsluiten en doorzoekbaar maken voor de administratie en het publiek. Via het omgevingsloket kun je nu al een vergunning aanvragen, het dossier opvolgen, een bezwaarschrift indienen en de beslissing raadplegen. Maar zodra de beslissing over de vergunning is genomen en de beroepstermijn verstreken is, kun je het dossier niet meer raadplegen. Dankzij het register zou je álle lopende omgevingsvergunningen kunnen opzoeken.
De richtlijn milieu-informatie bepaalt dat de overheid ‘vergunningen die belangrijke gevolgen hebben voor het milieu’ uit eigen beweging ter beschikking moet stellen. Zoals uit de artikels over ‘stikstofgate’ blijkt, voldoet het Europese register niet. Een omgevingsvergunningenregister biedt een oplossing.
De regering heeft de plicht om wetgeving binnen een redelijke termijn uit te voeren. In 2010 veroordeelde het hof van beroep van Brussel de Belgische overheid, omdat ze een uitvoeringsbesluit in het kader van de antidiscriminatiewet niet binnen een redelijke termijn had genomen. De termijn bedroeg in die zaak vier jaar. Dat dit register al meer dan tien jaar op zich laat wachten is een aanfluiting van de richtlijn milieu-informatie en is geen goed bestuur.
Een andere manier om aan gegevens over vergunningen en uitstoot te raken, is via passieve openbaarheid van bestuur: zelf informatie bij de overheid opvragen. Maar zoals eerder vermeld werd de vraag van de redacteur geweigerd op grond van de privacy. Een recent arrest van de Nederlandse Raad van State bevestigt nochtans dat privacy niet geldt voor emissiegegevens. Uiteindelijk werden adressen en de bijbehorende stikstofuitstoot van Nederlandse veehouderijen wel vrijgegeven. Ook de Vlaamse regelgeving rond openbaarheid van bestuur bepaalt dat privacy niet ingeroepen kan worden als informatie over emissies in het milieu, dus ook stikstofgegevens, opgevraagd wordt.
De conclusie is dat de Vlaamse regelgeving openbaarheid van bestuur op tal van vlakken tekortschiet of niet correct wordt toegepast. Burgers, journalisten en ngo’s krijgen onvoldoende toegang tot informatie die essentieel is voor gezondheid en milieu. Uit stikstofgate blijkt niet alleen dat de Vlaamse stikstofboekhouding onbetrouwbaar is maar ook boekhoudkundige stukken niet raadpleegbaar zijn. Niet alleen de cijfers rammelen, ook de transparantie doet dat. Het is aan de Vlaamse regering om dringend orde op zaken te stellen.