Op 3 oktober 2022 werd in het Boletín Oficial del Estado, het Spaanse staatsblad, de “Ley 19/2022, de 30 de septiembre, para el reconocimiento de personalidad jurídica a la laguna del Mar Menor y su cuenca” gepubliceerd. De wet trad in werking op de dag van publicatie. Zoals de titel aangeeft is het een wet die de rechtspersoonlijkheid toekent aan de lagune Mar Menor en haar bekken. Het is de eerste maal dat een Europees gebied erkend wordt als rechtssubject en rechtspersoonlijkheid krijgt. Hieronder worden de krachtlijnen van deze wet besproken.
De wet is een voorbeeld van volkswetgeving waarbij de bevolking het initiatief neemt om een wetsvoorstel in te dienen. In het kader van de Spaanse organieke wet van 3/1984 werden meer dan 640.000 handtekeningen verzameld en werd het wetsvoorstel ingediend bij het Spaans Parlement. De doelstelling van het wetsvoorstel was het ecosysteem van de Mar Menor rechtspersoonlijkheid te verlenen en haar rechten vast te stellen via een erkenning als rechtssubject. Deze rechten zijn gebaseerd op haar intrinsieke ecologische waarde van de lagune en de intergenerationele solidariteit. De wet werd goedgekeurd met een ruime meerderheid. Alle partijen, met uitzondering van het extreemrechtse Vox, stemden voor.
De rechtspersoonlijkheid wordt toegekend aan zowel de lagune Mar Menor als aan haar bekken. De lagune is gelegen in de provincie Murcia in Spanje. Ze beslaat een oppervlakte van 135 km² en is de grootste Spaans Mediterrane kustlagune en één van de grootste in de westelijke Middellandse Zee. De gemiddelde diepte van de lagune bedraagt 4 meter en de maximale diepte is 7 meter. Ze wordt van de Middellandse zee gescheiden door een zandstrook, La Manga geheten. Deze is 22 kilometer lang, heeft een breedte van 100 tot 1500 meter, rust op een rotsige bodem van vulkanische oorsprong en telt 5 kanalen die in verbinding staan met de Middellandse Zee. Het bekken waarnaar verwezen wordt beslaat in totaal 1.600 km² en wordt omgeven door verschillende gebergten. Bij het bekken worden ook de onderliggende aquifers gerekend. De Mar Menor is ook erkend als Natura 2000-gebied.
Aan de Mar Menor en haar bekken wordt het recht op bescherming, behoud, beheer en herstel ten laste van de overheden en haar oeverbewoners toegekend. Ze krijgt eveneens het recht te bestaan als ecosysteem en op natuurlijke wijze te evolueren. Het recht op herstel vereist dat, eens de schade toegebracht werd, maatregelen ten gunste van de lagune en haar bekken genomen worden. Deze moeten de natuurlijke dynamiek, de weerbaarheid en de ecosysteemdiensten herstellen.
De vertegenwoordiging en het beheer van de lagune en haar bekken gebeurt door drie organen: het Comité van de vertegenwoordigers, de Opvolgingscommissie en het Wetenschappelijk comité. Naar de drie wordt verwezen als de Voogdij van de Mar Menor.
Het Comité van vertegenwoordigers bestaat uit 13 leden waarvan 3 leden de Spaanse staat en 3 de autonomie regio Murcia vertegenwoordigen en 7 burgers. Bij aanvang komen deze burgers voort uit de stuurgroep van het wetgevend burgerinitiatief. De functie van de Comité van vertegenwoordigers is, op basis van input van de Opvolgingscomité en het Wetenschappelijk comité, maatregelen voor te stellen met het oog op bescherming, behoud, beheer en herstel van de lagune en het bewaken en controleren van de handhaving van de rechten van de lagune en haar bekken.
Het Opvolgingscomité wordt gevormd door een vertegenwoordiger van alle gemeenten gelegen aan de lagune of in haar bekken. Verder vaardigen de ondernemers- en milieuorganisaties, vakbonden en organisaties van buurtbewoners, vissers, veetelers, landbouwers, jongeren en genderactivisten een vertegenwoordiger af. Deze personen moeten bewijzen dat ze zich ingezet hebben voor de bescherming van de Mar Menor en worden aangeduid in akkoord met de meest representatieve van deze organisaties. Dit gebeurt op uitnodiging en supervisie van voormelde stuurgroep.
Het Wetenschappelijk comité bestaat uit onafhankelijke wetenschappers en experts gespecialiseerd in onderzoek naar de Mar Menor. Ze worden voorgesteld door de universiteiten van Murcia en Alicante, het Spaans Oceanografisch Instituut, de Iberische Ecologisch Vereniging en de Hoge Raad voor Wetenschapsonderzoek. Het wetenschappelijk prestige en de afwezigheid van een vergoeding moeten de onafhankelijkheid van het Wetenschappelijk comité verzekeren. De taak van het Wetenschappelijk comité is het Comité van vertegenwoordigers en het Opvolgingscomité te begeleiden. Verder met het indicatoren vastleggen inzake de ecologische toestand van het ecosysteem, haar risico’s en de geschikte herstelmaatregelen en dit doorgeven aan het Opvolgingscomité.
De wet bepaalt dat elk gedrag dat de erkende en gegarandeerde rechten schaadt door eender welke publieke overheid, entiteit van privaat recht, fysieke of rechtspersoon aanleiding geeft tot straf-, burger-, milieu- of administratiefrechtelijke aansprakelijkheid. Ze zullen vervolgd en gesanctioneerd worden conform de straf-, burger-, milieu- of administratiefrechtelijke bepalingen in de overeenstemmende rechtsgebieden.
Elke actie of elk optreden van een administratieve overheid die de bepalingen in deze wet schendt wordt als ongeldig beschouwd en wordt herzien via administratieve of gerechtelijke weg.
Elke fysieke of rechtspersoon heeft het recht de verdediging van het ecosysteem van de Mar Menor op te nemen en kan de rechten en verboden van de wet en de bepalingen die ze uitvoeren laten gelden via een procedure voor de bevoegde rechtbank of publieke overheid. Deze procedure wordt gevoerd in naam van de Mar Menor als echte belanghebbende partij. De persoon die deze procedure voert en in het gelijk gesteld wordt, heeft het recht het volledige bedrag van deze procedure te recupereren, inclusief, onder andere de honoraria van de advocaten, experts en getuigen en vrijgesteld is van proceskosten en de waarborgen bij bewarende maatregelen.
De administratieve overheden, over al hun territoriale niveaus en via hun organen en instituties, hebben volgende verplichtingen:
- De ontwikkeling van een beleid en het nemen van maatregelen met het oog op het voorkomen, vroegtijdig melden en beschermen van menselijke activiteiten die kunnen leiden tot het uitroeien van de biodiversiteit van de Mar Menor en haar bekken of het veranderen van de cycli en processen die het evenwicht in haar ecosysteem garanderen;
- Bewustmakingscampagnes voeren over de bedreigingen waarmee het ecosysteem van de Mar Menor te kampen heeft en het informeren over de voordelen die haar bescherming aan de maatschappij bijbrengt;
- Op regelmatige basis onderzoek voeren over de staat van het ecosysteem van de Mar Menor en een overzicht maken van de huidige en toekomstige risico’s;
- De beperking met onmiddellijke ingang van de activiteiten die kunnen leiden tot het uitroeien van soorten, het vernietigen van ecosystemen of de permanente wijziging van de natuurlijke cycli.
- Het verbieden of beperken van de introductie van organismen of organisch en anorganisch materiaal die op definitieve wijze het biologisch patrimonium van de Mar Menor kunnen verstoren.
Tot slot voorziet de wet dat alle bepalingen in strijd met de bepalingen van deze wet worden ingetrokken en dat de Spaanse regering de opdracht krijgt om, binnen haar bevoegdheden, de nodige bepalingen goed te keuren voor de toepassing en uitvoering van het bepaalde in de wet.
De rechtspersoonlijkheid van de Mar Menor wordt een mooie test case voor de rechten van de natuur. De ervaringen met de Mar Menor zullen ons tonen wat de sterke en de zwakke punten zijn en waar dit model eventueel bijgestuurd moet worden.
Pingback: Revolutionair: natuurgebied krijgt status van rechtspersoon - Dryade